+0 به یه ن
چكيده
پژوهش حاضر به بررسي رابطه بين شيوه هاي فرزندپروري با مكان كنترل در دانش
آموزان پسر پاية سوم راهنمايي مي پردازد . به اين منظور ۱۸۰ نفر از دانش
آموزان پسر پاية سوم راهنمايي منطقه انگوت در استان اردبيل مورد مطالعه
قرار گرفتند. گروه نمونه به صورت تصادفي خوشه اي انتخاب شده و در ابتدا
پرسشنامة مكان كنترل نوويكي – استريكلند را پر كردند و سپس پرسشنامة شيوه
ها فرزندپروري بانتون كه ۱۵ سوال داشت اجرا شد. طرح پژوهش از نوع همبستگي و
مدل تحليل داده ها رگرسيون گام به گام بود. نتايج پژوهش نشان داد خرده
مقياسهاي ديكتاتوري و دموكراتيك به طور معني داري مكان كنترل را پيش بيني
مي كنند. اما خرده مقياس هرج و مرج مكان كنترل را پيش بيني مي كنند. اما
خرده مقياس هرج و مرج مكان كنترل را نمي تواند پيش بيني كند . اين يافته ها
بين معني است كه هر چه شيوه ي فرزندپروري ادراك شده توسط دانش آموزان
ديكتاتوري تر باشد مكان كنترل بيروني در آنان افزايش مي يابد و هر چه شيوه ي
فرزندپروري ادراك شده دموكراتيك تر باشد مكان كنترل بيروني كاهش يافته و
بر ميزان مكان كنترل دروني اشخاص افزوه مي شود.
فصل اول
مقدمه
خانواده اولين پايه گذار شخصيت ، ارزشها و معيارهاي فكري فرد است كه نقش
مهمي در تعيين سرنوشت و سبك و خط مشي زندگي فرد در آينده دارد و اخلاق و
صحت و سلامت رواني فرد تا حد زيادي در گرو آن است . واكنش كودك نسبت به
محيط خود تحت تاثير موازين اجتماعي و فرهنگي و گروهي است كه در ميان آن
بزرگ شده است از آنجا كه خانواده يك واحد اجتماعي است و ارزشها و معيارهاي
اجتماعي از طريق آن به كودك منتقل مي شود ، به عنوان يك واسطه از لحاظ
تاثير محيط اجتماعي بر كودك ، اهميت فراواني دارد ( احدي ، محسني ، ۱۳۷۸ ) .
محيط خانواده ، اولين و بادوام ترين عاملي است كه در رشد شخصيت فرزندان
تاثير مي گذارد . نفوذ والدين در بچه ها تنها محدود به جنبه هاي ارثي نيست ،
بلكه در آشنايي كودك با زندگي اجتماعي و فرهنگ جامعه نيز ، خانواده نقش
بسيار مؤثري دارد . خانه محلي است كه در آن كودك امور مختلف را فرا مي گيرد
و با مشاهده رفتار والدين راه و رسم زندگي را نيز با تقليد از رفتار و
اعمال آنها فرا مي گيرد ( شريعتمداري ، ۱۳۶۷ ) .
تاثير خانواده بر رشد
چنان بارز است كه با وجود اختلاف هاي موجود بين صاحب نظران روان شناسي ،
بسياري از آنان در زمينه اهميت خانواده و تاثير آن بر رشد ، نقطه نظر مشترك
دارند و اكثر روان شناسان صرف نظر از مكتبي كه به آن معتقدند ، كنشهاي
متقابل بين والدين و فرزندانشان را اساس رشد عاطفي تلقي مي كنند ( بالبي ،
فرويد ، نقل از برومند نسب ، ۱۳۷۳ ) .خانواده بنيادي ترين نهاد اجتماعي در
تمدن بشر است كه از دير باز مورد توجه بسياري از انديشمندان علوم مختلف
بويژه جامعه شناسان بوده است . اهميت خانواده به عنوان كانون اصلي زندگي
فردي ، اجتماعي نقش و كاركرد آن در تكوين رشد و تعادل شخصيت و كنش هاي فردي
، چگونگي هويت فردي و اجتماعي و همچنين روابط تنگاتنگ و بلند مدت اعضاي
خانواده دانست . سير تكامل و تحول خانواده از گذشته تا به امروز نشان مي
دهد كه به دليل تغيير و كاهش كاركردهاي خانوادة امروزي نسبت به نقش ها و
ضرورت هاي اين نهاد اجتماعي در گذشته ، همسران امروزي فقط به برآورد
نيازهاي اوليه گذران عمر و پرورش فرزندان نمي انديشند . بلكه خواهان مصاحبت
و همراهي و هم نوايي بيشتر با يكديگر و انسجام و سازماندهي روابط انساني و
اجتماعي و زناشويي خود هستند ( قدسي احقر ، ۱۳۸۴ ) .
فهرست مطالب
فصل اول (طرح تحقيق)
مقدمه…………………………………………………………………………………………………. ۲
بيان مساله…………………………………………………………………………………………. ۵
اهداف تحقيق………………………………………………………………………………………. ۷
فرضيه هاي تحقيق……………………………………………………………………………… ۷
تعريف اصطلاحات………………………………………………………………………………. ۸
شيوه هاي فرزندپروري……………………………………………………………………… ۸
مكان كنترل…………………………………………………………………………………………. ۹
فصل دوم (پيشينه تحقيق)
گفتار اول: خانواده………………………………………………………………………………. ۱۱
مقدمه
ابعاد شيوه هاي فرزندپروري……………………………………………………………… ۱۳
بعد «گرم» بودن والدين………………………………………………………………………. ۱۳
بعد «كنترل» والدين……………………………………………………………………………. ۱۴
جنبه هاي مثبت كنترل والدين……………………………………………………………… ۱۵
جنبه هاي منفي كنترل والدين………………………………………………………………. ۱۷
بعد «تعهد» (دخيل شدن) والدين…………………………………………………………… ۱۸
الگوهاي با وم ريند در مورد شيوه هاي فرزندپروري…………………………… ۱۹
والدين داراي اقتدار منطقي………………………………………………………………….. ۲۰
والدين استبدادي………………………………………………………………………………… ۲۱
والدين آزاد گذار…………………………………………………………………………………. ۲۲
والدين افراطي (زياده رو) و والدين و مسالحه كار (سهل انگار)………………. ۲۳
الگوهاي جديد فرزندپروري باوم ريند…………………………………………………. ۲۵
تأثير متقابل كودك و والد بر يكديگر……………………………………………………. ۲۶
نگرش هاي فرزندپروري – عمل فرزندپروري………………………………………. ۲۸
گفتار دوم: مكان كنترل
مقدمه…………………………………………………………………………………………………. ۳۰
مفاهيم و اصول در نظريه يادگيري اجتاعي راتر…………………………………… ۳۰
درك سازه مكان كنترل………………………………………………………………………… ۳۳
تحول شخصيت از ديدگاه راتر…………………………………………………………….. ۳۵
جنبه هاي منفي احاطه و كنترل…………………………………………………………….. ۳۷
پيامدهاي شخصي منفي………………………………………………………………………. ۳۸
پيامدهاي منفي بين فردي و اجتماعي……………………………………………………. ۳۹
بررسي مقياس هاي مكان كنترل…………………………………………………………… ۳۹
گفتار سوم: سوابق پژوهشي
الف – تحقيقات انجام شده درباره شيوه هاي فرزندپروري درداخل و خارج از كشور ۴۲
ب – تحقيقات انجام شده درباره مكان كنترل در داخل و خارج كشور……. ۴۶
ج – بررسي ارتباط شيوه هاي فرزندپروري و مكان كنترل در گسترة تحقيقات ۴۹
فصل سوم: روش تحقيق
مقدمه…………………………………………………………………………………………………. ۵۷
جامعه آماري………………………………………………………………………………………. ۵۷
نمونه آماري……………………………………………………………………………………….. ۵۷
روش نمونه گيري………………………………………………………………………………. ۵۷
ابزارهاي گردآوري اطلاعات و شاخص هاي روان سنجي………………………. ۵۷
پرسشنامه شيوه هاي فرزندپروري بانتون………………………………………….. ۵۷
روايي………………………………………………………………………………………………… ۵۸
پايايي………………………………………………………………………………………………… ۵۸
نمره گذاري………………………………………………………………………………………… ۵۸
مقياس مكان كنترل نوويكي – استريكلند
روايي………………………………………………………………………………………………… ۵۹
پايايي………………………………………………………………………………………………… ۶۰
نمره گذاري………………………………………………………………………………………… ۶۱
روش تحقيق……………………………………………………………………………………….. ۶۲
شيوه اجراي تحقيق…………………………………………………………………………….. ۶۲
روشهاي آماري تحليل داده ها……………………………………………………………… ۶۳
فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده ها
الف – تحليل توصيفي…………………………………………………………………………. ۶۵
ب – تحليل استنباطي………………………………………………………………………….. ۷۱
فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري
خلاصه تحقيق…………………………………………………………………………………….. ۷۵
بحث و نتيجه گيري…………………………………………………………………………….. ۷۵
محدوديت هاي تحقيق
الف – محدوديتهاي خارج از كنترل پژوهشگر……………………………………….. ۷۷
ب – محدوديتهاي در كنترل پژوهشگر………………………………………………….. ۷۸
ارائه پيشنهادها (پيشنهادات)……………………………………………………………….. ۷۹
كاربردها ……………………………………………………………………………………………. ۷۹
منابع…………………………………………………………………………………………………. ۸۱
منابع فارسي:
۱ـ احدي، حسن و محسن، نيك چهره (۱۳۸۱) روانشناسي رشد با مفاهيم بنيادي در روانشناسي نوجواني و جواني، چاپ دهم تهران، انتشارات پرديس
۲ـ اكبري، طيبه (۱۳۷۹)، بررسي تاثير سبكهاي تربيتي مادران بر بزهكاري نوجوانان و نيز تاثير شرايط خانوادگي پايان نامه كارشناسي ارشد، روان شناسي تربيتي، دانشگاه آزاد واحد تهران مركز
۳ـ استانفورد و به ير (۱۹۹۳) تعامل والدين و كودكان ترجمه محمد دهگانپور و مهرداد خسرازچي (۱۳۷۷) چاپ اول تهران: انتشارات رشد
۴ت اسمعيل زاده، زهره (۱۳۸۰)، ارتباط بين شيوههاي فرزند پروري)، چاپ سوم تهران: انتشارات وراي دانش
۷ـ برومند نسب، مسعود (۱۳۷۳)، بررسي رابطه نگرشها و شيوههاي فرزند پروري با جايگاه مهار و رابطه جايگاه مهار با عملكرد تحصيلي دانش آموزان پايه سوم راهنمايي شهرستان دزفول پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد چمران اهواز، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي
۸ـ پارسا، محمد (۱۳۷۲) روانشناسي رشد كودك و نوجوان تهران، انتشارات بعثت
۹ـ پروين (۱۸۹۵) روانشناسي شخصيت (نظريه تحقيق ) ترجمه جعفر جوادي و پروين كديور (۱۳۷۷) جلد اول، چاپ چهارم، انتشارات فرهنگي رسا
۱۰ـ خدا پناهي، محمد كريم (۱۳۷۶) انگيزش و هيجان، تهران: انتشارات سمت
۱۱ـ دلاور، علي (۱۳۷۸)، مباني نظري و عملي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي، تهران انتشارات رشد
۱۲ـ دلاور، علي (۱۳۷۸)، روش تحقيق در روان شناسي و علوم تربيتي، تهران، انتشارات رشد
۱۳ـ دولت زاده، فريبا (۱۳۸۱)، بررسي ارتباط بين شيوههاي تربيتي والدين با خلاقيت و كنجكاوي دانش آموزان دختر دبيرستانهاي شهر تهران، پايان نامه كارشناسي ارشد، روان شناسي تربيتي، دانشگاه آزاد واحد تهران مركز.
۱۴ـ راكعي، ليلا (۱۳۸۰)، بررسي تاثير شيوههاي فرزند پروري برروي انگيزش پيشرفت، پايان نامه كارشناسي ارشد، روان شناسي تربيتي، دانشگاه آزاد واحد تهران مركز.
۱۵ـ زندن (۱۹۸۸) روانشناسي رشد، ترجمه حمزه گنجي (۱۳۷۶) چاپ اول، تهران انتشارات بعثت
۱۶ـ سردروه ، محمد (۱۳۸۱) بررسي ارتباط بين نگرش به شيوه هاي فرزند پروري مادر (اقتدار منطقي، استبدادي، آزاد گذاري و ادراك فرزندان از آن شيوهها با مكان كنترل و خود پنداره دانش آموزان، پايان نامه كارشناسي ارشد، روان شناسي تربيتي، دانشگاه تربيت معلم تهران