+0 به یه ن
چكيده:
در آغاز حكومت عباسيان به دليل آنكه دست‌اندركاران حكومت اسلامي، بعد از دودمان نژادپرست بني‌اميه روي كار آمدند و ملل مختلف با زبانها و فرهنگهاي متفاوت وارد حوزه اسلامي شدند، مسائل اجتماعي و از آن جمله اطعمه و اشربه تحولي عظيم پيدا كرد.
موضوع تحقيق اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در دوره عباسيان از ابتدا تا سال ۶۵۶(ه.ق) است و روش كار به صورت كتابخانه‌اي و بهره‌برداري از منابع موجود و استفاده از نظرات محققين بوده و پژوهش حاضر شامل معرفي باب فقهي و آداب ديني اطعمه و اشربه (حلال و حرام)، تجارت و بازرگاني و محصولات آن دوره، اديان گوناگون و تأثير آنها بر روي اعراب بخصوص در باب خوردنيها و آشاميدنيها، جشن‌ها و اعياد اسلامي، رسوم دارالخلافه در اين رابطه، غذاي اعراب و انواع مختلف آن، وسايل و ظروف طبخ غذا و… مي‌باشد.
در عصر جاهليت و صدر اسلام، اغلب مردم عرب از غذاهاي ساده‌اي استفاده مي‌كردند اما پس از اسلام، سبك غذاها تغيير پيدا كرد. يكي از دلايل اين تغيير ، تماس آنان با ملل ديگر بخصوص ايرانيان بود. مهمترين تأثيرگذاري از جانب ايرانيان بود كه برخي خلفا حتي در رعايت آداب شاهانه از پادشاهان قديم ايران مانند اردشير و بهرام‌گور متابعت مي‌كردند.
در باب شراب نيز يهوديان و بخصوص مسيحيان، اثرگذار بودند. مسيحيان در جشنهاي خود از شراب استفاده مي‌كردند و حتي در برخي ديرها آن را تهيه و به فروش مي‌رساندند و مشترك بودن محل زندگي آنان با مسلمانان باعث استفاده از شراب در بين برخي مسلمانان شد.
نتيجه اينكه در پژوهش حاضر، انواع اطعمه و اشربه معمول و مرسوم در دوران عباسيان مورد بررسي و تحقيق قرار داده شد و مباحثي از جمله اغذيه حرام و حلال و انواع اشربه و اطعمه و تأثير ملل مختلف مخصوصاً ايرانيان بر نوع و سبك غذاهاي اعراب و تأثير اديان گوناگون بخصوص مسيحيان بر اشربه(مشروبات الكلي)، براساس منابع و مآخذ موجود نوشته شده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكيده و
مقدمه ك
هدف از پژوهش م
فصل اول: كليات
معرفي منابع ۲
فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذيه ۱۰
۱- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومين عليهم السلام در اين رابطه ۱۲
زيان هاي ظاهري و باطني پُرخوري ۱۴
فايده‌هاي ظاهري و باطني كم خوري ۱۹
۲- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومين عليهم السلام در اين رابطه ۲۰
الف) آداب غذا خوردن ۲۱
ب) آداب سفره ۲۴
۳- آداب آشاميدن ۲۵
- آب ۲۵
- شير ۲۶
- عسل ۲۷
- سركه ۲۷
آداب آشاميدنيها از نظر معصومين عليهم السلام ۲۸
۴- غذاها و آشاميدني هاي حرام ۲۹
از محرماتي كه در اينجا مورد بحث قرار مي‌گيرد ۳۱
الف- خمر ۳۲
خمرازديدگاه آيات و روايات ۳۳
انواع خمر و حكم آنها ۳۷
ب- خون ۳۸
ج- گوشتهاي حلال و حرام ۳۸
خوردن محرمات در وقت اضطرار ۴۰
فصل سوم: اوضاع اجتماعي، اقتصادي و مذهبي عصر عباسيان
۱- پيشينه بازرگاني و تجارت در بين اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام ۴۳
۲- محصولات ۴۶
۳- بغداد و بازارهاي آن در عصر عباسيان ۵۵
شكل بازارها ۶۶
نقش زنان در بازارها ۶۷
۴- تأثير اديان بر تجارت اسلام ۶۸
۵- جشن ها ۸۰
جشنهاي ديني اسلامي ۸۰
جشن هاي محلي ۸۴
فصل چهارم: آداب و رسوم معيشت در عصر عباسي
۱- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسي ۹۳
آداب المائده،آداب سفره ۱۰۸
۲-شرابخانه ها ۱۱۷
شربت خانه(خزانةالشراب) ۱۲۰
شرابكده ها ۱۲۳
۳- مجالس شراب ۱۲۶
استعمال حشيش ۱۳۵
ترياك ۱۳۶
فصل پنجم: تغذيه در عصر عباسي
ادويه و خوشبوكننده ها ۱۳۸
اجزاي خوشبوكننده ۱۴۰
ظروف و وسايل آشپزخانه ۱۴۱
غذاي اعراب ۱۵۴
خوراكهاي گوشتي ۱۵۶
ماهي و خوراكهاي آن ۱۶۳
خوراكهاي گياهي ۱۶۵
خوراك تنگدستان ۱۷۰
خوراكهاي مشترك توانگران و تنگدستان ۱۷۴
از غذاهايي كه با استفاده از خرما درست مي شد ۱۷۵
روغن وپيه ۱۷۶
نان ۱۷۷
برنج ۱۸۲
مشاغل مربوط به اغذيه ۱۸۴
بهاي خوراكي ۱۸۵
قيمتها در زمانهاي عادي ۱۸۷
بهاي اجناس در آشوبهاوكميابي ۱۸۸
كاركنان آشپزخانه ۱۹۳
هزينه آشپزخانه سلطنتي ۱۹۴
نوشيدنيها در اين دوره ۱۹۸
نوشيدنيهاي حلال و حرام ۱۹۹
شير و محصولات آن ۲۰۲
آب ۲۰۴
شيرينيها و حلويات ۲۰۵
مواد شيرين‌كننده ۲۰۸
نقل ۲۱۰
ترشي‌ها و چاشني‌ها ۲۱۱
ميوه ۲۱۲
زمان‌بندي غذاها ۲۱۶
پرهيز و علوم غذايي ۲۱۷
نگاهداري و حفاظت ۲۲۰
سوخت ۲۲۳
نتيجه‌گيري ۲۲۵
فهرست منابع ۲۲۷
چكيده انگليسي ۲۳۹
منابع عربي
۱- أبشيهي، شهاب‌الدين محمد بن احمد؛ المستطرف في كل فن مستظرف؛ لبنان: بيروت، دارمكتبة الحياة، ۱۹۸۹م.
۲- ابن ابي ربيع، سلوك المالك في تدبير الممالك؛ بي جا، بي نا، بي نا.
۳- ابن ابي فرّاس المالكي الأشري، ابي الحسين ورام؛ تنبيه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام؛ عني بنشره الشيخ محمد الأخوندي؛ طهران: دارالكتب الاسلامية، ۱۳۷۶ه.
۴- ابن اثير، ابوالحسن عزالدين؛ الكامل في التاريخ؛ بيروت: دارصادر، ۱۳۸۵ه / ۱۹۶۵م.
منابع فارسي
۱- ابن العبري، گريگورس؛ تاريخ مختصر الدول؛ ترجمه محمدعلي تاج پور و حشمت الله رياضي؛ تهران: انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۴خ.
۲- ابن بابويه القمي، ابي جعفر الصدوق محمد بن علي بن الحسين؛ ترجمه خصال صدوق؛ ترجمه مدرّس گيلاني؛ تهران: انتشارات جاويدان، بي تا.
۳- ابن بابويه القمي، ابي جعفر الصدوق محمد بن علي بن الحسين؛ من لايحضره‌الفقيه؛ ترجمه محمدباقر بهبودي؛ تهران: انتشارات كوير، ۱۳۷۰خ .
۴- ابن بابويه، شيخ الصدوق؛ علل الشرايع؛ ترجمه محمد جواد ذهني تهراني؛ قم: انتشارات مؤمنين، ۱۳۸۰خ.